Regular Version High Contrast Version

Document Information

रेडक्रस सोसाइटी र रेड क्रिसेन्ट सोसाइटीहरूको अन्तर्राष्ट्रिय महासंघ

आकस्मिकताको अवस्थामा अपाङ्गता समावेशी सेल्टर र बसोबास व्यवस्थापन

ग १. लाभान्वित समूहका लागि समावेशी सञ्चार

आइ.एफ.आर.सी./आइ.सी.आर.सी. को आचारसंहिता

"प्रभावकारी राहत र दिगो पुनर्स्थापना त्यहाँ मात्र हासिल गर्न सकिन्छ जहाँ लक्षित लाभान्वितहरू सहयोग कार्यक्रमको कार्यान्वयन, व्यवस्थापन र डिजाइनमा संलग्न हुन्छन् । हामी हाम्रा राहत र पुनर्स्थापना कार्यक्रमहरूमा समुदायको पूर्ण सहभागिताको लागि प्रयत्न रहनेछौँ ।"

सञ्चार दुईतर्फी हुनुपर्छ र यसले सबै प्रभावित जनसंख्यालाई आफ्नो पुरानो अवस्थामा फर्कन (Recovery)का लागि सहभागी हुन दिनुपर्छ । सबै उमेर समूहका विभिन्न प्रकारका अपाङ्गता भएका केटाकेटी, महिला र पुरूषका आवाज सुनिनुपर्छ । आकस्मिक सेल्टर र बसोबास व्यवस्थालाई सम्बोधन गर्ने कार्यमा प्रभाव पार्नुपर्छ ।
यसमा सञ्चार गर्ने कर्मचारी, अपाङ्गता सम्पर्क बिन्दु तथा सेल्टर र बसोबासको व्यवस्थापनसँग जिम्मेवार कार्यक्रम व्यवस्थापकका बीचमा नजिकको सम्पर्क जरूरी हुन्छ । तलका अध्यायहरूमा तपार्इँले यो कुरा कसरी हासिल गर्ने भन्ने बारेमा व्यावहारिक सिफारिस प्राप्त गर्नुहुनेछ ।

यस अध्यायमा संलग्न विषयवस्तु

ग१.१ सूचनालाई पहुँचमा पुर्याउने (पृष्ठ ११४)

ग१.२ बैठकमा र कार्यशालामा सहभागिता (पृष्ठ ११८)

ग१.३ अनुगमन र पृष्ठपोषण संयन्त्रमा सहभागिता (पृष्ठ १२२)

लक्षित समूह सञ्चार (Beneficiary Communication) आइ.एफ.आर.सी.ले राहत गतिविधिको बारेमा सूचना प्रवाह गर्न र समुदायबाट रेडक्रस सोसाइटी तथा रेडक्रिसेन्ट सोसाइटीको लागि गरिने सुझाव सङ्कलन दुवैलाई व्याख्या गर्न प्रयोगमा ल्याएको शब्दावली हो ।

ग१.१ सूचनालाई पहुँचमा पुर्‌याउने

पहुँचसहितका माध्यम वा ढाँचामा समयमै उपलब्ध गराइएका सूचनाले जीवन बचाउँछ, तर विनाभेदभाव सूचना उपलब्ध गराउनु पनि अर्को आवश्यकता हो । बहुमाध्यम तथा तरिकाले र नयाँ तथा पुरानो प्रविधिको मिश्रणले अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूलाई सूचनामा पहुँच पुर्‌याउन मद्दत गर्छ ।

१: समावेशी योजना निर्माण ग १.१.१

सेल्टर र बसोबास कार्यक्रमको लागि सञ्चारको योजना विकास गर्न अपाङ्गता भएका व्यक्तिका संस्थासँग सम्पर्क गर्नुहोस् । यसअन्तर्गत लक्षित अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूको लागि समयमै पहुँचयुक्त तरिकाले सूचना दिने कुरा पर्छ (१) । हेर्नुहोस् तालिका ३, सञ्चारका तरिका र उदाहरणको लागि घटना अध्ययन ।

अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूसँग उनीहरूले चाहने उपयुक्त सञ्चारमाध्यमका बारेमा परामर्श गर्नुहोस् ।

सूचनालाई अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूसँग परीक्षण गरी पृष्ठपोषणलाई समावेश गर्नुहोस् ।

२: परियोजनासम्बन्धी सूचना ग १.१.२

सूचनाका विभिन्न तरिका प्रयोग गरी प्रभावित मानिसलाई तपार्इँको आफ्नो संस्था, परियोजना र छनौट गर्ने प्रक्रियाका बारेमा स्पष्ट तथा सजिलो भाषामा सूचना प्रदान गर्नुहोस् ।

२: परियोजनासम्बन्धी सूचना ग १.१.२

सूचनाका विभिन्न तरिका प्रयोग गरी प्रभावित मानिसलाई तपार्इँको आफ्नो संस्था, परियोजना र छनौट गर्ने प्रक्रियाका बारेमा स्पष्ट तथा सजिलो भाषामा सूचना प्रदान गर्नुहोस् ।



Footnotes

(१)सञ्चारका विभिन्न साधनहरू प्रयोग गरेर गरिने सूचनाले विश्वका १५ प्रतिशत निरक्षर युवा जनसंख्यासमेत लाभान्वित हुन्छन् (स्रोत: UNESCO Institute for Statistics, September 2013, http://www.uis.unesco.org/literacy/Documents/fs26-2013-literacy-en.pdf. शिक्षामा अवरोधको मतलब अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरू उनीहरूका साङ्ग साथीहरूको तुलनामा शैक्षिक सीप हासिल गर्न पाउँदैनन् भन्ने हो (स्रोत : Leonard Cheshire Centre for Disability and Inclusive development (2009), Illiteracy among Adults with Disabilities in the Developing World: An Unexplored Area of Concern).

४: अपाङ्गता डेस्क ग १.१.४

विभिन्न प्रकृतिका अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूसँग सञ्चार गर्न तालिमप्राप्त कर्मचारी वा स्वयंसेवकले सेवा र सहयोगका बारेमा सूचना दिइने त्यस्ता पहुँच भएका स्थानमा आकस्मिकताको अवस्था पूर्व नै अपाङ्गता डेस्क स्थापना गर्नुहोस् (हेर्नुहोस् ख१.१.११) ।

५: छापा सामग्री ग १.१.५

छापा सूचना सामग्रीमा ठूलो अक्षरमा सूचना छाप्नुहोस् । यसमा पृष्ठभूमि र अक्षरको स्पष्ट भिन्नता थाहा पाउने गरी विभिन्न रंगको प्रयोग गर्नुहोस् ।

६: गृह भेट ग १.१.६

टेलिफोनमााढा बसिरहेको वा घरभित्रै बसिरहनुपर्ने अवस्थाका अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूलार्इ घरमै गर्इ भेट गर्नुहोस् वा व्यक्तिगत टेलिफोनमा सूचना उपलब्ध गराउनुहोस् ।

७: वेवसाइटमा पहुँच ग १.१.७

वेवसाइटमा राखिएका सूचना पहुँचमा हुनुपर्दछ र अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूले उपयोग गर्ने सफ्टवेयर तथा हार्डवेयरको प्रयोग गरेर सजिलै विद्युतीय सूचनामा पहुँच प्राप्त गर्न सकिने हुनुपर्छ ।

संकेतको हकमा ह्वीलचियरको संकेत सबैभन्दा धेरै प्रयोगमा रहेको र धेरैले बुझ्ने सङ्केत हो ।

संकेतको हकमा ह्वीलचियरको संकेत

अपाङ्गताको सक्रिय प्रतिनिधित्वलाई देखाउने यस्तो नयाँ आइकन पनि अहिले प्रयोगमा छ ।

संकेतको हकमा ह्वीलचियरको संकेत

ग १.१ - घटना अध्ययन

सन् २०१० को जनवरीमा हाइटीमा गएको भूकम्पको केही दिनपछि आर्इएफआरसीले आकस्मिक प्रतिकार्यको हिस्साको रूपमा महत्वपूर्ण लक्षित समूह सञ्चार प्रतिनिधि पठायो । लक्षित समूह सञ्चार गतिविधिलाई कार्ययोजनामा जोड दिइयो र हरेक कार्यक्रमलाई संचार रणनीति बनाई सहयोग गरियो । (यस अवधारणा अपाङ्गताको समावेशीकरणमा पनि परीक्षण गर्न सकिन्छ । हेर्नुहोस् क२.१.४) सन् २०१३ को अप्रिलमा प्रयोग गरिएका विभिन्न प्रकारका सञ्चारका तरिकाका बारेमा व्याख्या गरिएको "हाइटी लक्षित समूह सञ्चार समीक्षा" शीर्षकमा एउटा प्रतिवेदन प्रकाशित भयो ।
टेलिकम्युनिकेसन कम्पनीसँगको साझेदारीमा खास गरी स्वास्थ्यसँग सम्बन्धित सूचना र मौसमसम्बन्धी पूर्वचेतावनी पठाउन एस.एम.एस. बाट सन्देश दिने सुविधा स्थापित गरियो । त्यसमार्फत सन् २०१० देखि २०१३ सम्ममा ५० करोड वटा सन्देश पठाइएको थियो ।
टेलिफोन प्रयोगकर्तालाई आफूले चाहेको सूचना (जस्तैः विपद्को पूर्वतयारी वा यौन स्वास्थ्य) छनौट गर्न सहज होस् भनी स्वचालित आवाजबाट सन्देशसहितको टेलिफोन हटलाइन सेवा सञ्चालन गरियो । सन् २०१२ मा प्रतिमहिना १६०० कल दर्ता भए । फोन गर्ने व्यक्तिहरूबाट पनि स्वचालितरूपमा नै पृष्ठपोषण लिने व्यवस्था गरिएको भए पनि यसको कार्यान्वयन राम्ररी हुन सकेन ।
एकदमै व्यक्तिगत प्रकृतिका सूचना र पृष्ठपोषणको लागि स्थापित कल सेन्टर थियो जुन शिविरमा फर्कन र पुन:स्थापन (Relocation) कार्यक्रमको लागि निकै महत्वपूर्ण स्रोत बन्यो ।
सन् २०१० मा दुर्इवटा रेडियो स्टेशनबाट एउटा साप्ताहिक रेडियो कार्यक्रम सुरू गरियो । तीमध्ये एउटा पोर्ट अफ प्रिन्समा थियो भने अर्को राष्ट्रियस्तरको थियो । रेडियो कार्यक्रममा एउटा अन्तरक्रियात्मक भाग थियो, जसमा सन् २०१२ मा ११०० टेलिफोनकर्ताले प्रश्न उत्तरमा भाग लिएका थिए ।
अरू उपलब्ध सञ्चारका तरिकाको सन्दर्भमा उपयुक्त स्थानमा सही समयमा सम्बन्धित सूचना लक्षित समूहसम्म पुर्‌याउन पोष्टर र लिफलेटको उपयोग गरियो ।
स्पिकर र माइक्रोफोनसहितको सवारी साधनमार्फत पनि विशिष्ट प्रकृतिका सूचनालाई लक्षित समुदायमा पुर्‌याउन एवं पृष्ठपोषण सङ्कलन गर्न सकिन्छ ।

विभिन्न प्रकारका सञ्चारका तरिकाको संयुक्त उपयोगबाट धेरैभन्दा धेरै मानिससम्म सूचना पुर्‌याउने सबैभन्दा प्रभावकारी उपाय हो भन्ने कुरा प्रमाणित भयो, तर हामीमध्ये धेरैजना अझै पनि आमुन्नेसामुन्नेबाट हुने सञ्चार (face-to-face communication)लाई बढी मनपराउछौँ । यसलाई परिपूर्ति गर्न माथि उल्लेख गरिएका उदाहरण उपयोगी हुन सक्छन् ।

सञ्चारका विभिन्न प्रकारका साधनको प्रयोगबाट मात्रै पनि अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूले सूचना प्राप्त गर्न सक्छन् र सञ्चार प्रक्रियामा भाग लिन्छन् भन्ने होइन । दुर्इतर्फी सञ्चारको अर्थ पृष्ठपोषण र गुनासा दर्ता गर्नु पनि हो । यसको लागि विशेष ध्यानाकर्षण फलोअप जरूरी छ । थप सिफारिसको लागि हेर्नुहोस् ग.१.३ ।