Document Information
रेडक्रस सोसाइटी र रेड क्रिसेन्ट सोसाइटीहरूको अन्तर्राष्ट्रिय महासंघ
आकस्मिकताको अवस्थामा अपाङ्गता समावेशी सेल्टर र बसोबास व्यवस्थापन
परिभाषा
अपाङ्गता
कुनै कारणले दीर्घकालीन शारीरिक, मानसिक, बौद्धिक वा इन्द्रीय जन्य क्षति वा विचलन भएकालाई अपाङ्गता भएका व्यक्ति भनीन्छ । उनीहरू विभिन्न अवरोधसँग अन्तरक्रिया गर्दा समाजमा अन्य सरह समान आधारमा पूर्ण र प्रभावकारी रूपमा सहभागी हुन पाएका हुँदैनन् ।
अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूको अधिकारसम्बन्धी संयुक्त राष्ट्रसँघको महासन्धि २००६ (भाव अनुवाद)
यस दस्तावेजभरि नै अपाङ्गता भएका व्यक्ति भन्नाले अपाङ्गता भएका केटाकेटी, महिला र पुरूष सबै बुझ्नुपर्छ ।
अपाङ्गता भएका व्यक्तिका संस्था (डी.पी.ओ.)
अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरू आफैले सञ्चालन र नियन्त्रण गरेका संस्था डी. पी. ओ. हुन् । यी संस्थाले सार्वजनिक जीवनमा चेतना जगाउने र सेवामा पहुँच पुर्याउने काम गरिरहेका छन् । सबै अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरू डीपीओका सदस्य हुँदैनन्, तर आकस्मिकको अवस्थामा आवश्यकता पहिचान गरी सम्बोधन गर्नमा महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्न सक्छन् ।
क्षति (विचलन)
क्षति वा विचलन अपाङ्गताको एउटा भाग हो जसले हात खुट्टा, शरीरका अङ्ग, संरचना र मानसिक कार्यमा भएको आंशिक वा पूर्ण नोक्सानीलाई जनाउँछ । अपाङ्गताका अरू भागहरूमा क्रियाकलापमा सीमित र सहभागितामा अवरोध पर्दछन् । (विश्व स्वास्थ्य संगठन)
समावेशीकरण
समावेशीकरण भनेको समुदायस्तरका कार्यक्रमहरू बनाउने अधिकारमा आधारित अवधारणा हो जसले आधारभूत सेवामा अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूको समान पहुँच, त्यस्ता सेवाको निर्माण र कार्यान्वयनमा समान आवाज सुनिश्चित गर्ने लक्ष्य लिएको हुन्छ ।
यस दस्तावेजमा प्रस्तुत गरिएका धेरैजसो सिफारिस विद्यमान शारीरिक र इन्द्रीयसम्बन्धी अपाङ्गता केन्द्रीत सन्दर्भ सामग्रीमा आधारित छन् । सेल्टर र बसोबाससँग सम्बन्धित प्रतिकार्यमा मानसिक अपाङ्गता र बौद्धिक अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूको समावेशीको लागि थप उपाय आवश्यक छ ।
सेल्टर
"व्यक्तिहरूलाई आफ्नो गोपनीयता र आत्मसम्मानका साथ बस्नयोग्य हुनेगरी सुरक्षित र स्वस्थ वातावरणमा निश्चित स्थान ओगटेर वा घेरेर बनाइएको बस्ने ठाउँ ।"
आकस्मिक सेल्टर सहयोग भन्नाले " द्रुत प्रतिकार्य समाधान जस्तै पाल, विद्युत रोधक सामग्री तथा अरू अस्थायी आकस्मिक सेल्टर सामाधान र सेल्टरसँग सम्बन्धित गैरखाद्य वस्तुहरू लगायत विपद् प्रभावित व्यक्तिको जीवन रक्षा सुनिश्चित गर्न जरूरी आधारभूत र तात्कालिक सेल्टरको आवश्यकताहरूको व्यवस्था हो ।"
आइएफआरसी र ओचाबीच भएको समझदारी
सेल्टर व्यवस्थापन केवल निर्माण होइन यो प्रकृया हो । विपद पश्चात सेल्टरको आवश्यकता पूरा गर्ने कामलाई प्रभावित घरपरिवारले विभिन्न सामग्रीहरूको उपयोग गरी प्राविधिक, आर्थिक र समाजिक सहयोगमा गरिएको सेल्टर व्यवस्थापनको प्रकृयाको रूपमा हेरिनुपर्छ ।
आइएफआरसी सेल्टर र बसोबास इकाई
बसोबास व्यवस्थापन
"निश्चित स्थान ओगटेर रहेको समुदाय जहाँ व्यक्ति र समूहलाई आफ्नो गोपनीयता र आत्मसम्मानका साथ रहन बस्न स्वस्थ र सुरक्षित वातावरणमा प्राप्त हुन्छ ।“
बसोबासको योजनाबद्ध वा स्वतस्फूर्त पनि हुनसक्छ ।
"बसोबास" र "शिविर" एकअर्कामा अदलबदल गर्न सकिने शब्दावली हुन्, तर पहिलोले पछिल्लोलाई निकै विस्थापित गरिसकेको छ । सम्भवत "शरणार्थी शिविर" ले बाह्य सहयोगको भरमा चल्ने भन्ने कुरालाई सङ्केत गर्ने र "बसोबास" ले स्वनिर्भर तथा क्रियाशील समुदायलाई संकेत गर्ने भएकोले यसो भएको हुनसक्छ ।
दयनीयता वा अत्याधिक जोखिमको अवस्था
"प्राकृतिक वा मानवजन्य विपद् वा खतराको प्रभावलाई सहन गर्ने, पूर्वानुमान गर्ने, पुन:प्राप्ती गर्नसक्ने क्षमताको रूपमा व्यक्ति वा समूहको चरित्र रहन्छ ।"-आइ.एफ.आर.सी.