Document Information
रेडक्रस सोसाइटी र रेड क्रिसेन्ट सोसाइटीहरूको अन्तर्राष्ट्रिय महासंघ
आकस्मिकताको अवस्थामा अपाङ्गता समावेशी सेल्टर र बसोबास व्यवस्थापन
ख१.२. विद्यमान स्वतःस्फूर्त बसोबास
स्वतःस्फूर्त बसोबासमा विस्थापितहरूमध्ये केही एकदमै जोखिममा रहेका व्यक्तिहरू पाइन्छन् । संरक्षण र सहयोग सञ्जाल निर्माण गर्दा सम्भव भएका स्थानमा सुरक्षा र पहुँच उपलब्ध गराउनु तथा बढी जोखिममा रहेका अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूका लागि वैकल्पिक सेल्टर प्राप्त गर्नु मुख्य प्राथमिकता हुन्छ ।
स्वतःस्फूर्त सेल्टरहरूको स्तरोन्तति गर्न अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूका लागि अवरोध र जोखिम घटाउने उपाय कसरी पहिचान गर्ने, प्राथमिकतामा राख्ने तथा कार्यान्वयन गर्ने भन्नेबारेमा तल सिफारिस गरिएका छन् । हेर्नुहोस् अध्याय क२.२ र क३.२ ।
१: पहिचान - ख२.१.२
बसोबासमा अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरू पहिचान गर्न अपाङ्गता भएका व्यक्तिका संस्था, शिविर व्यवस्थापक, विभिन्न क्षेत्रका प्रतिनिधिहरूसँग सम्पर्क गर्नुहोस् ।
ठूला बसोबासमा कम्तिमा सङ्क्रमणकालीन उपायकारूपमा सूचनासहितको अपाङ्गता डेस्क स्थापना गर्ने कुरामा ध्यान दिनुहोस् ।
भूस्थिति, जमिनको सतह, निकास कुलो, पालका पङ्ति, भग्नावशेष, घाँसपात आवागमनका लागि भौतिक अवरोध हुनसक्छन् । त्योभन्दा अझ पहुँचमा अन्य कुनै हुनसक्छ भने नक्सा बनाउनुहोस् र उल्लेख गर्नुहोस् ।

२. Transect walk - ख१.२.२
बसोबासको आसपास वा वरपर अपाङ्गता भएका व्यक्तिलाईसँगै लिएर हिँड्नुहोस् । भौतिक अवरोध छ कि हेर्नुहोस् । समुदायको दृष्टिकोण पनि हेर्नुहोस् । यसले तपाईँले गरिरहनुभएको हस्तक्षेपमा असर पार्छ । उदाहरणको लागि अपाङ्गता भएका व्यक्तिलाई संलग्न गराइ फोहर व्यवस्थापनका लागि कार्यक्रमसहित जनचेतना अभियान सुरू गर्नुहोस् ।
३: सम्भावित पुनःस्थान संयोजन - ख१.२.३
पहुँच नभएको स्थानका अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूसँग पहुँच भएका स्थानमा जाने सम्भावनाका बारेमा परामर्श गर्नुहोस्, जुन अर्कै क्षेत्रमा जाने हुनसक्छ वा सोही बसोबासको बाहिर वैकल्पिक सेल्टरहरू बनाउने हुनसक्छ ।
४: सरसफाइ सुविधा - ख१.२.४
बसोबासअन्तर्गत सुरक्षा र सेवासुविधामा समान पहुँच सुनिश्चित गर्नुहोस् । सरसफाइ सुविधा र शौचालयमा अनुकूलता प्रदान गर्ने वा सरसफाइसँग सम्बन्धित निकायहरूसँग मिलेर अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूका सेल्टर नजिक पर्नेगरी नयाँ शौचालय बनाउनुहोस् ।

पहुँच भएका शौचालयमा मानव निर्मित प्रकाश उपलब्ध गराउनुपर्छ । (हेर्नुहोस ख१.१.६)
६: बाधालाई हटाउने - ख१.२.६
मुख्य बाटोमा पर्ने भग्नावशेष, घाँसका झाडी, अवरोध गर्नेखालका पालका पङ्ति र अन्य अवरोध हटाउनुहोस् । हटाउन नसकिने अवरोध जस्तै भर्याङ वा निकास कुलो भएको ठाउँमा बार लगाउने, कुनै सङ्केत राख्ने वा अलि फरकखालको रङ्गले रङ्गाइ दिनुहोस् । वैकल्पिक बाटो, तर्ने ठाउँ वा र्याम्प भएको स्थान देखाउने सङ्केत राखिदिनुहोस् ।
८: यातायात - ख १.२.८
बसोबास क्षेत्रभन्दा बाहिर रहेका सेवामा अपाङ्गता भएका व्यक्तिको पहुँच बढाउन आवश्यकता पहिचान गर्नुहोस् र आवश्यक पर्नेहरूका लागि यातायातको सहयोग उपलब्ध गराउनुहोस् ।
५: हिँडने बाटोको स्तरोन्नति - ख १.२.५
अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरू रहेका सेल्टरसँग सम्बन्धित हिँड्ने बाटो र विभिन्न सेवासुविधासम्म पुग्ने रूट पहुँचयुक्त र ह्वीलचियरका लागि मैत्रीपूर्ण हुनुपर्छ । बाटोको सतहलाई ठोस बनाउनको लागि साहृो ढुंगा वा बालुवा गिटी प्रयोग गर्न सकिन्छ ।

योजनाबद्ध बसोबासमा हिँडने बाटोको लागि थप सिफारिस ख१.१.४. मा पनि हेर्नुहोस् ।
बाँस र डोरीको प्रयोग गरेर साधारण समात्ने बार बनाउन सकिन्छ । प्राविधिक मापदण्डको लागि हेर्नुहोस् ख ३.४.४ ।
७: आराम गर्ने क्षेत्र - ख १.२.७
मुख्य आवतजावत गर्ने रूटमा छहारीसहितका आराम गर्ने ठाउँहरू बनाउनुहोस् । यी सकेसम्म हरेक २०० मिटरको अन्तरमा हुनुपर्दछ । यस्ता ठाउँमा सूचनापाटी राखियो भने अझ राम्रो हुन्छ ।(हेर्नुहोस् ख१.१.८)
अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूसँगको परामर्शमा दैनिक क्रियाकलापमा (हेर्नुहोस् ख.१.१.७) आवश्यक पर्ने थप सहयोग पहिचान गर्नुहोस् र व्यक्तिगत सेल्टरलाई सुधार, स्तरोन्नति तथा मर्मत गर्नुहोस् ।
ख १.२ - घटना अध्ययन
कालो लाभाको क्षेत्र गोमा हुँदै डेमोक्रेटिक रिपब्लिक अफ कंगोमा पस्यो । भर्खरै सन् २००२ मा उठेको ज्वालामुखी सहरको ४० प्रतिशत क्षेत्र नष्ट गर्यो । अझ भर्खरै गोमाले छिमेकी प्रान्त साउथ किभुबाट आएको विस्थापनको एउटा नयाँ छाल देख्नुपरेको छ । कडा चट्टानी ज्वालामुखी माटोमा स्वतःस्फूर्त बसोबास व्यवस्था गरिएका छन् जुन चाहिँ ह्वीलचियर प्रयोग गर्ने व्यक्तिहरूका लागि र हिँडडुलमा सीमित भएका व्यक्तिहरूका लागि अवरोधपूर्ण हुन्छ ।
ह्याण्डिक्याप इन्टरनेशनलले ल्याक भर्ट र बुलेङ्गोमा विभिन्न क्षेत्रको पहुँचको अवस्थाको नक्शाङ्कन गरी शिविर, हिँड्ने बाटा, शौचालय, नुहाउने ठाउँको लेखाजोखा गर्यो । शिविरको सबैभन्दा कम पहुँच भएका स्थानमा अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरू रहेको पहिचान गरियो र प्राथमिकताका आधारमा सहयोग उपलब्ध गराइयो ।
ह्याण्डीक्याप इन्टरनेशनलले केही राम्रो र सम्म स्थान तथा नजिकै सरसफाइका सुविधा भएका स्थानमा अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूलाई सार्नको लागि सहमति गर्न सफल भयो । व्यक्तिगत आवश्यकताअनुसार अनुकूलता दिन थप प्लास्टिकका सिट र खम्बा उपलब्ध गराइए ।
त्यति नै बेला शिविर व्यवस्थापक, समुदायका अगुवा र सेल्टरमा काम गर्नेहरूमा बसोबाससँग सम्बन्धित विभिन्न भौतिक अवरोधका बारेमा जनचेतना बृद्धि गर्न केही तालिम सत्र सञ्चालन गरियो ।