Document Information

रेडक्रस सोसाइटी र रेड क्रिसेन्ट सोसाइटीहरूको अन्तर्राष्ट्रिय महासंघ

आकस्मिकताको अवस्थामा अपाङ्गता समावेशी सेल्टर र बसोबास व्यवस्थापन

क. ३.३ शीघ्र पुनःप्राप्ति सेल्टर र बसोबास सहयोग

शीघ्र पुनःप्राप्ति चरणमा अपाङ्गता भएका व्यक्तिलाई योजनाबद्ध बसोबासको डिजाइन र लेआउट लगायत सेल्टर र बसोबाससम्बन्धी गतिविधिमा प्रत्यक्ष रूपमा संलग्न गरिनुपर्छ ।

शीघ्र पुनःप्राप्तिका लागि सेल्टर रणनीति प्रायः अझ राम्रो र सुरक्षित बनाउने तथा विपद्अघिको तुलनामा मापदण्डमा सुधार गर्ने अवसरमा आधारित हुन्छन् । यस अवधारणाको एउटा अभिन्न अङ्ग पहुँच हो ।

समय बित्दै जाँदा सेल्टर र बसोबासका लागि सङ्क्रमणकालीन सेल्टर, पुनर्वास, र आफ्नो पुरानै थलोमा फिर्ता हुने लगायतका अरू थप विकल्प खुला हुनेछन् । अन्य मानिससँगै अपाङ्गता भएकाहरू पनि प्राथमिकतासाथ आफ्नो पुरानो थलोमा फर्कन ध्यान दिनेछन् ।

यस अध्यायमा शीघ्र पुनःप्राप्ति चरणमा कसरी विभिन्न सेल्टर समाधानहरू उपलब्ध गराउने र तिनलाई अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूका लागि पहुँच बनाउने भन्नेबारेमा सिफारिस गरिएका छन् । यहाँ गरिएका सिफारिस कार्यसञ्चालनसँग र प्राविधिक मापदण्डको लागि खण्ड ‘ख’ सँग सम्बन्धित छन् ।

१. अवरोधरहीत ढाँचा - क ३.३.१

सबै सेल्टर र बसोबासका डिजाइनमा पहुँचसम्बन्धी मापदण्डमा ध्यान दिनुहोस् । समयअनुसार आवश्यकता परिवर्तन हुन्छन् । बालबालिका ठूला हुन्छन् । मानिसहरू बृद्ध हुन्छन् । र, अवरोधरहीत डिजाइनले सबैलाई फाइदा पुर्‌याउँछ ।

अध्याय ख१ मा भू-संरचना, बाटो, निकास, पार गर्ने ठाउँ, सेवा र सुविधा रहने स्थान लगायत बसोबासका डिजाइनका मापदण्ड संलग्न छन् ।

अध्याय ख२ पहुँच भएका सेल्टरको लागि र्‌याम्प, ढोकाको चौडाई, ढोकाको समात्ने, समात्ने बार र अन्य मापदण्डको सिफारिस गरेको छ ।

२. परामर्श - क३.३.२

सेल्टर र बसोबास सहयोगका प्राथमिकताको बारेमा अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूसँग परामर्श गर्नुहोस् । अपाङ्गता भएका बालबालिका र उनीहरूका अभिभावकलाई पीरमर्कामा समावेश गर्नुहोस् । विभिन्न विकल्पका फाइदा र वेफाइदाका बारेमा राम्ररी बुझ्नुहोस् । पहुँचसम्बन्धी विशेष आवश्यकता पहिचान गर्नुहोस् ।

समात्ने बार, शौचालयको शौच गर्न बस्ने स्थान, झ्याल र ढोकाको खुल्ला भाग, प्रकाशको व्यवस्था र पहुँचसहितका घरायसी सामग्रीमा पनि त्यत्तिकै मात्रामा ध्यान दिइनुपर्छ, तर यसका लागि व्यक्तिका आवश्यकता र उपलब्ध सामग्रीको आधारमा रचनात्मक समाधानलाई पर्याप्त स्थान दिइनुपर्छ ।

३. प्रेषण - क ३.३.३

WASH, स्वास्थ्य वा संरक्षण जस्ता अन्य क्षेत्रसँग साझेदारी स्थापित गर्नुहोस् । सेल्टर र बसोबासको क्षेत्रभन्दा बाहिरका आवश्यकता पहिचान गरेपछि सम्बन्धित ठाउँमा प्रेषण गर्नुहोस् ।

४. सेल्टर मार्गदर्शन - क३.३.४

निर्माणका लागि बनाइएका राष्ट्रिय मापदण्ड र सेल्टर क्लष्टर निर्देशिकाको पालना गर्नुहोस् ।

५. डिजाइनको निर्णय - क३.३.५

सेल्टर र बसोबास डिजाइनसँग जोडिएका पहुँचसम्बन्धी मापदण्ड पहिचान गर्नुहोस् । ती मापदण्डलाई सुरूदेखि ध्यान दिइएको छ भन्ने सुनिश्चित गर्नुहोस् । यसमा सम्बन्धित क्षेत्रको भूस्थिति र सेवासम्मको दूरी पनि संलग्न हुनसक्छ, तर अवरोधरहीत प्रवेशमार्ग, ढोकाको चौडाइ, झ्यालको उचाइ वा आन्तरिक संगठन पनि पर्छन् ।

६. निर्माण कार्य - क३.३.६

व्यक्तिगत सेल्टर निर्माण तथा समुदाय सुधार (तलको घटना अध्ययन हेर्नुहोस् र थप सिफारिसको लागि अध्याय ग३ हेर्नुहोस्) दुवै गतिविधिमा अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूलाई संलग्न गर्ने प्रयास गर्नुहोस् । यसले आय आर्जनसम्बन्धी कार्यमा योगदान पुर्रयाउन सक्छ र नकारात्मक सोचलाई पनि चुनौति दिन्छ ।

७. प्राविधिक सहयोग - क३.३.७

सेल्टरहरूको मर्मत सम्भार र स्तरोन्नति सुनिश्चित गर्न अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूलाई प्राविधिक सहयोग (स्वयंसेवक र श्रमिकसहित) प्रदान गर्नुहोस् । त्यसको फलोअप गर्नुहोस् ।

८. सूचनामा पहुँच - क३.३.८

सेवा र सामुदायिक गतिविधिमा कसरी पहुँच पुर्याउन सकिन्छ भन्ने बारेमा पहुँचसहितका ढाँचामा सूचना उपलब्ध गराउनुहोस् (हेर्नुहोस् क३.२.७) । जोखिम न्यूनीकरण गर्न र उपेक्षाबाट बचाउन (हेर्नुहोस् क.१) विभिन्न उपाय कार्यान्वयन गर्नुहोस् ।

घटना अध्ययन (क३.३)

Differently Abled Persons Multi Purpose Cooperative नामक परियोजना सुरूवात गरियो जुन अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूले सञ्चालन गरेको विद्यालयका मेच र टेबुल बनाउने सहकारी हो । यो सहकारी मिन्डानानो, फिलिपिन्सको टापुस्थित सान फ्रान्सिस्को रहेको छ ।

सन् २०१२ को डिसेम्बरमा बोफा नाम गरेको सामुद्रिक आँधीले मिन्डानानोलाई आक्रमण गर्‌यो र १ लाख ७० हजार मानिसलाई विस्थापित गर्दै यसले व्यापक क्षति पुर्‌याएको थियो । SAFRA ADAP ले आफ्नो कार्यशालालाई “प्रिफेब्रिकेटेड सेल्टर” बनाउनको लागि उपयोग गर्‌यो र सीवीएमको सहयोगमा “इमरजेन्सी हाउजीङ लाइभ्लीहुड प्रोजेक्ट”को सुरूवात गर्‌यो ।

६० जना मानिसहरू काम गर्ने त्यस सहकारीले अपाङ्गता भएका व्यक्ति र जोखिममा रहेका समूह (जस्तैः परिवारको नेतृत्व गर्ने महिला तथा ज्येष्ठ नागरिक)का लागि ५० वटा सेल्टर बनाउनका लागि सामग्री तयार गर्‌यो । सेल्टरको पर्खाल बाँसको लचिलो फ्रेमलाई दुईपट्टीबाट बलियो सिमेन्टको प्यानलले च्यापेर बनाइयो । ती पर्खाललाई सेल्टर बनाइने स्थानमा ढुवानी गरियो र स्थानीय कामदारहरूको समूहले त्यसलाई जोडजाड गरेर सेल्टर निर्माण गरे ।

फिलिपिन्समा सन् २०१३ को अन्त्यतिर आएको हाइयान (योलान्डा) नाम गरेको सामुन्द्रिक आँधी पश्चात सीबीएमले मिन्डानो परियोजनालाई भिसायासमा अनुकरण गर्न सकिन्छ कि भनी एकपटक भ्रमण गर्‌यो । SAFRA ADAP लाई समावेश गरेको अपाङ्गता भएका व्यक्तिका सहकारीहरूको राष्ट्रिय महासङ्घको पहिले नै प्रभावित क्षेत्रहरूमा तीनवटा शाखा थिए र त्यसैकारण यो परियोजनामा समावेश हुनसक्ने बलियो सम्भावना थियो ।