Regular Version High Contrast Version

Document Information

रेडक्रस सोसाइटी र रेड क्रिसेन्ट सोसाइटीहरूको अन्तर्राष्ट्रिय महासंघ

आकस्मिकताको अवस्थामा अपाङ्गता समावेशी सेल्टर र बसोबास व्यवस्थापन

ख २.२ पहुँच भएका सेल्टरको डिजाइन बनाउने

आफ्ना घर पूरै गुमाएका र फर्कन नसक्ने अवस्थामा रहेका मानिसहरूका लागि नयाँ सेल्टर दीर्घकालीन समाधानको एउटा माध्यम बन्न सक्छ । सेल्टर बनाउन सस्तो र छरितो हुनुपर्छ । समय बित्दै जाँदा सुधार गर्न र व्यक्तिगत अनुकूल बनाउन सकिने हुनुपर्छ । असुरक्षित जमिनको उपयोग (कहिलेसम्म जमिन उपयोग गर्न पाइने भन्ने कुरा स्पष्ट नभएको)सहितको अस्थायी सेल्टरहरूको लागि सङ्क्रमणकालीन सेल्टर एउटा साझा समाधान हुनसक्दछ । किनभने यस्ता सेल्टर हटाउन र अर्को ठाउँमा पुनः उपयोग गर्न सकिने हुन्छन् । प्रगतिशील सेल्टर र मुख्य सेल्टर (Core Shelter) भने बढी स्थायित्वको सम्भावना हुने स्थानमा स्तरोन्नति र विस्तार गर्न सकिन्छ ।
तलका सिफारिसले विपद् पश्चातका सेल्टर पहुँचका र अवरोधमुक्त बनाउन ध्यान पुर्‌याउनुपर्ने कुरालार्इ प्रस्तुत गर्छन् ।
योजना र कार्यान्वयनको लागि लाग्ने समयको कारणले यी क्रियाकलाप विपद् प्रतिकार्यभन्दा पनि शीघ्र पुनः प्राप्ति (Early Recovery)सँग सम्बन्धित छन् । सेल्टरको डिजाइन र निर्माण सहभागितामूलक तरिकाले कार्यान्वयन गरिनुपर्छ, जहाँ अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूसँग पनि परामर्श लिइन्छ र अन्तिम डिजाइनसम्म पनि उनीहरुको प्रभाव रहन्छ ।

१: सम्बन्धित स्थानमा पहुँच - ख २.२.१

सेल्टर राखिएको क्षेत्र र प्रवेशमार्गहरूमा कुनै प्रकारको फोहर वा भग्नावशेष भए हटाउनुहोस् । राम्रो निकासको व्यवस्थासहितको सम्म एकनासको स्थान छ भन्ने सुनिश्चित गर्नुहोस् । (हेर्नुहोस् ख१.१.२)

सेल्टरको तल्लो भागको सतह र सेल्टरबाहिर जमिन बीचको उचाइ सकेसम्म न्यूनतम गर्नुहोस् । त्यहाँ कुनै भिरालोपन रहेछ भने भिरालो भागको माथितिर सेल्टरको ढोका राखेर भिरालोपनको फाइदा लिने प्रयास गर्नुहोस् ।

सम्बन्धित स्थानमा पहुँच

२: र्‌याम्प (निजी सेल्टर) - ख २.२.२

प्रवेशमार्गसम्म पुग्न र्‌याम्पको आवश्यक छ भने प्रदान गर्नुहोस्, जुन बढीमा १:१० वा १:१२ को अनुपातमा भिरालोपन भएको, बढीमा ९० सेन्टिमिटर चौडा, ५ देखि १० सेन्टिमिटर कर्व (curb) र नचिप्लने सतह भएको हुनुपर्छ ।

३: छानोसहितको बरण्डा - ख २.२.३

डिजाइनमा पस्ने ठाउँमा एउटा छानोसहितको बरण्डा समावेश गराउनुहोस्, जुन न्यूनतम १५० सेन्टिमिटर चौडा हुनुपर्दछ र यसबाट ह्वीलचियर प्रयोगकर्तालाई ह्वीलचियर घुमाएर ढोका खोल्नको लागि सहज हुनेछ ।

४: समात्ने बार - ख २.२.४

हिँडडुलमा समस्या हुने र दृष्टिसम्बन्धि समस्या भएका व्यक्तिहरूलाई सुरक्षा तथा पहुँच उपलब्ध गराउन र्‌याम्पमा र प्रवेश गर्ने स्थानमै बनाइएको बरण्डा (Porch) मा समात्ने बार लगाउनुहोस् ।

सम्बन्धित स्थानमा पहुँच

Footnotes

(२) यो सिफारिस निजी सेल्टरहरूको लागि हो । सार्वजनिक भवनहरूमा भने दुर्इवटा ह्वीलचियर एकअर्कामा क्रस हुन मिल्ने चौडा र्याम्प चाहिन्छ (१५० सेमिभन्दा बढी) ।

५: अवरोधमुक्त प्रवेशद्वार - ख२.२.५

बिना कुनै अवरोध प्रवेश गर्ने स्थानको खुल्ला भाग कम्तिमा ९० सेन्टिमिटर बनाउनुहोस् ।

सम्बन्धित स्थानमा पहुँच

६: फरक देखिने रंग - ख२.२.६

प्रतिबिम्बित वा प्रकाश परावर्तन नहुनेखालका सामग्री उपयोग गर्नुहोस् र सेल्टरको प्रवेशद्वारमा फरक तथा प्रष्ट चिनिनेखालको रङ्ग लगाउनुहोस् । यसबाट दृष्टिसम्बन्धी समस्या भएका व्यक्तिहरूलाई पहिचान गर्न सहज हुन्छ । (हेर्नुहोस् ख२.१.४)

ह्वीलचियर विभिन्न आकार र प्रकारमा हुन्छन् । ह्वीलचियर गुडाउँदा अगाडि थ्रेसहोल्ड हुनसक्छ । स्थानीय नमूनासँग परीक्षण गर्नुहोस् र अधिकतम साइजको छनौट गर्नुहोस् ।

७: पहुँचयुक्त समात्ने ह्याण्डल - ख २.२.७

झ्यालढोका हलुका र खोल्नबन्द गर्न सजिलो हुनेगरी पहुँचसहितका ह्याण्डल भएका राख्नुहोस् । आवश्यकताअनुसार सबै प्रकारका अपाङ्गता भएका व्यक्तिले प्रयोग गर्न सक्ने हुनुपर्छ ।

पहुँचयुक्त समात्ने ह्याण्डल

८: प्रकाश - ख २.२.८

पहुँचमा भएका स्वीचसहित सेल्टरको भित्रबाहिर र शौचालयमा प्रकाशको व्यवस्था गर्नुहोस् ।

९: आन्तरिक आवतजावत - ख २.२.९

सेल्टरभित्र ह्वीलचियर चलाउन र घुमाउन मिल्ने स्थान भएको सुनिश्चित गर्नुहोस् । भित्र वरिपरि समात्ने बार राख्दा दृष्टिसम्बन्धी समस्या भएका व्यक्तिहरूलाई आवतजावतमा अझ सहज हुन्छ ।

१०: न्यानोपन/वातानुकूल (Thermal Comfort)

सेल्टरभित्र न्यानोपन र स्वास्थ्यकर अवस्थाको लागि प्राकृतिक भ्यान्टिलेसन प्रणालीमा ध्यान दिनुहोस् । तातो हावापानीमा अत्याधिक तातोबाट बच्न सेड नेट (Shed Nets)को उपयोग गर्नुहोस् ।

अधिकांश समय सेल्टरभित्र बिताउने अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूको न्यानोपन, प्राकृतिक प्रकाश र भ्यान्टिलेसन प्रणालीमा विशेष ध्यान पुर्‌याउनुपर्छ ।

११: कार्यस्थानको सतह - ख २.२.११

जमिनबाट काम गर्ने ठाउँको सतहको उचाइ उपयुक्त हुनुपर्छ र ह्वीलचियर प्रयोग गर्ने व्यक्तिलाई खुट्टा राख्न पर्याप्त स्थान हुनुपर्छ ।

पहुँचयुक्त समात्ने ह्याण्डल

बारम्बार प्रयोग गरिने उपकरणहरू वरिपरि घुम्नको लागि पर्याप्त स्थान उपलब्ध हुनेगरी उपयुक्त स्थानमा राख्नुहोस् ।

अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूका लागि सेल्टरसँगै गरिने थप सहयोग अन्तर्गत खाट र सुकुल पनि पर्छन् । मर्मतसम्भार र जाडोको बेला न्यानो बनाउने (Winterization)सहितका सहयोग पनि पर्छन् (३)। (हेर्नुहोस् ख३.२)

घरेलु सुरक्षामा सुधार गर्न अन्य उपायमासमेत ध्यान पुर्‌याउनुहोस् । अपाङ्गता भएका व्यक्तिका सम्भावित जोखिम र त्यसलाई कसरी सम्बोधन गर्ने भन्ने विषयमा संस्थाहरूसँग परामर्श गर्नुहोस् ।

अन्य सेल्टर उपलब्ध गराउनेसँग पनि साझा मापदण्डमा सहमति कायम गर्नुहोस् । धेरैजसो मापदण्डहरू स्थायी प्रकृतिका पुनःनिर्माणमा पनि उपयोगी हुनेछन् ।

Footnotes

(३) Witerization भन्नाले ब्ल्याङ्केट, कपडा र स्टोभलगायत विभिन्न उपायमार्फत जाडोमा सेल्टरमा न्यानो बनाउने प्रक्रिया हो ।

घटना अध्ययन ख २.२

ह्याण्डीक्याप इन्टरनेशनलले हाइटीको पेटिटगोआभ भन्ने ठाउँमा सन् २०१० मा आएको भूकम्पका बेला १ हजार ५० वटा संक्रमणकालीन सेल्टर उपलब्ध गराएको थियो । ती सेल्टरहरू परम्परागत घरहरू बनाउने तरिकाले बनाइएका थिए । तिनमा भूकम्प र आँधीहुरीलाई सामना गर्ने उच्च क्षमता थिए । सुरूमा एउटा नमूना सेल्टर बनाइयो र अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूबाट पृष्ठपोषण लिइयो । त्यसपछिमात्र त्यसको अन्तिम ढाँचा तयार गरियो ।

पहुँचको समाधानअन्तर्गत प्रवेशद्वारसम्म पुग्ने कम भिरालो र्‌याम्प, कुनै अवरोध नभएको ८६ सेमी चौडा ढोका, अगाडि र पछाडिको भागमा खोल्न सजिलो हुने झ्याल पर्छन् । थप विशेषतामा व्यक्तिगत आवश्यकताअनुसार जस्तै समाउने बार, मार्गनिर्देश गर्ने डोरी, ढोकामा ठूला समाउने ह्याण्डल उपलब्ध गराउन सकिन्छ ।

सबै सेल्टरहरूमा प्रवेशद्वारको अगाडि एउटा छानोसहितको सानो खुल्ला ठाउँ (Shaded Porch) हुन्छ । हरेक परिवारका लागि शौचालय उपलब्ध हुन्छ । सेल्टर र शौचालयको बीचमा अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरू सहजै आवतजावत गर्न मिल्नेगरी एउटा बाटोले जोडिएको हुन्छ ।

पहुँचयुक्त समात्ने ह्याण्डल