Regular Version High Contrast Version

Document Information

रेडक्रस सोसाइटी र रेड क्रिसेन्ट सोसाइटीहरूको अन्तर्राष्ट्रिय महासंघ

आकस्मिकताको अवस्थामा अपाङ्गता समावेशी सेल्टर र बसोबास व्यवस्थापन

ख १.१. योजनाबद्ध बसोबासमा पहुँच

योजनाबद्ध शिविरहरू पहुँचमा हुन्छन् भन्ने जरूरी छैन किनभने तिनीहरू संगठित हुन्छन् । अनावश्यक अवरोधलाई हटाउनका निम्ति र अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूलाई सेवामा समान पहुँच पुर्‌याउन सुरूदेखि नै पहुँचमा ध्यान दिनु महत्वपूर्ण हुन्छ ।
भूस्थिति, सतहको पानीको निकास र माटोको गुणस्तर साथै सरसफाइका सुविधाको लेआउट र सार्वजनिक सेवामा अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरू दैनिक क्रियाकलापमा सहभागी छन् या सेल्टरभित्रै उपेक्षित भएका छन् निर्धारण गर्नुहोस् ।

१: बसोबास रहेका स्थानमा पहुँच - ख१.१.१

अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूले बसोबास व्यवस्था गरिएका स्थानमा सेवामा पहुँचको अवसरसहित एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा आवागमन गर्न र त्यहाँबाट बाहिर काममा जान पाउनुपर्छ ।

व्यक्तिगत र परिवार तहदेखि डिजाइन गर्नुहोस् । अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूसँग उनीहरूले उपयुक्त ठानेका स्थानको बारेमा परामर्श गर्नुहोस्, तर यसमा सहयोग सञ्जाल चाहिँ अवरूद्ध हुनुहुँदैन । सेवा र सुविधासम्मको दूरी पनि ध्यान दिइनु महत्वपूर्ण कुरा हो (हेर्नुहोस् ख१.१.६), तर एकै स्थानमा अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूको छुट्टै समूह (Clustering) नबनाउनुहोस् ।

२: बसोबासको भूस्थिति - ख १.१.२

१:५० र १:२० (२.५%) कोबीचमा भिरालोपन मान्य हुन्छ ।

व्हिलचियर र्याम्पको तस्बिर

कुनै भिरालो स्थान नभएको ठाउँ बढी पहुँचयुक्त हुन्छ र शारीरिक वा दृष्टिसम्बन्धी अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूलाई यताउता हिँड्न सहज हुन्छ, तर यस्ता ठाउँमा पानी जम्ने तथा निकासको समस्या हुनसक्छ र भेक्टर वोर्न रोगको जोखिम पनि हुनसक्छ ।

३: निकास तर्ने ठाउँ - ख १.१.३

सतहमा जमेको पानीको कारण अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूलाई कुनै अवरोध सिर्जना गर्नुहुँदैन । खुल्ला निकासका लागि कुलो आवश्यक हुन्छ र समात्ने बारसहित त्यस्ता कुलो तर्ने ठाउँ पनि हुनुपर्छ । यसको डिजाइन फरक फरक हुन सक्नछन् ।

निकास तर्ने ठाउँ को तस्वीर

४. हिँड्ने बाटो : - ख १.१.४

दुईवटा ह्वीलचियर विपरीत दिशाबाट एकैसाथ आउँदा पनि सहजै गुडाउन सकियोस् भन्नका लागि हिँड्ने बाटो कम्तिमा १५० सेन्टिमिटर फराकिलो हुनुपर्छ । १:२० को अनुपातभन्दा बढीको भिरालो, निकास कुलो तर्ने ठाउँ र भर्‌याङमा समात्ने बार बनाउनु आवश्यक छ ।

निकास तर्ने ठाउँ को तस्वीर

हिँडने बाटोको सतहका लागि कसिला खालका मसिना गिटीढुङ्गा उपयुक्त हुन्छन् । १०० देखि २०० मिटरको फरकमा आराम गर्ने छहारी उपलब्ध गराउनुहोस् ।

५: सरसफाइ सुविधा - ख १.१.५

पिउनेपानी राखिएका स्थान वा धारा र कम्तिमा १० प्रतिशत शौचालय अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूका लागि पहुँचमा हुनुपर्छ । तिनलाई चिनाउने स्पष्ट सङ्केत र व्यक्तिगत सेल्टरबाट कम्तिमा ५० मिटर दूरीमा हुनुपर्छ (१) ।

सरसफाइ सुविधा को तस्वीर

६: प्रकाश व्यवस्था - ख १.१.६

सेल्टर र पानीको व्यवस्था गरिएको ठाउँ तथा शौचालयमा राती ओहोरदोहोर गर्दा अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूका लागि सुरक्षा र पहुँचमा बृद्धि गर्न प्रकाशको व्यवस्था गरिनुपर्छ (हेर्नुहोस् ख३.२.५) ।

सरसफाइमा काम गर्ने निकायहरूसँग आकस्मिक समाधानका बारेमा छलफल गर्नुहोस् र पानी, सरसफाई र स्वास्थ्य सुविधाको पहुँच सम्बन्धमा आवश्यक मार्गदर्शनको लागि परामर्श गर्नुहोस् ।

  • सामुदायिक पानी आपूर्ति, स्वास्थ्य र सरसफाइ सुविधा– प्राविधिक पुस्तिका– वाटर एड (२०१२)
  • विकासोन्मुख देशहरूमा पहुँचयुक्त वातावरण कसरी बनाउने : पानी र सरसफाइ सुविधाहरूमा पहुँच; ह्याण्डीक्याप इन्टरनेशनल २००८
  • अपाङ्गता भएका व्यक्ति तथा अन्य जोखिममा रहेका समूहको लागि पानी तथा सरसफाइ : पहुँच अभिबृद्धि गर्न सेवाहरूको डिजाइन

७: दैनिक क्रियाकलाप - ख १.१.७

विभिन्न प्रकारका अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूसँग उनीहरूले दैनिक क्रियाकलाप जस्तै पकाउने, लुगा धुने, खाना र अन्य सामग्री प्राप्त गर्ने, घरको फोहर व्यवस्थापन गर्ने आदिमा भोग्नु परिरहेका कठिनाइका बारेमा सोध्नुहोस् । आवश्यकताअनुसार सहयोग प्रदान गर्नुहोस् ।

Footnotes

(१) यी अल्पकालीन आकस्मिक लक्ष्य हुन् । दीर्घकालमा २० प्रतिशत शौचालय पहुँच भएका हुनुपर्छ र ती व्यक्तिगत सेल्टरबाट ३० मिटर पर हुनुपर्छ ।

८ सूचनापाटी - ख १.१.८

प्रवेशद्वारमा भित्रको योजनाबद्ध बसोबासका मुख्यमुख्य जानकारीसम्बन्धी सूचना समावेश गरी ट्याकटाइल नक्शासमेतको पहुँचसहितका सूचनापाटी उपलब्ध गराउनुपर्छ । विभिन्न रङ, नाम र सङ्केत प्रयोग गरी वा बसोबास भएका स्थानको नजिक कुनै सङ्केत राखेर अभिमुखीकरणलाई सहजीकरण गर्न सकिन्छ ।

सूचनापाटी को तस्वीर

९: ठेगाना प्रणाली - ख १.१.९

बसोबासमा रहेका मानिसहरूलाई पहिचान गर्न वा उनीहरूका बारेमा थाहा पाउन थप फलोअपको जरूरी पर्छ । "लिखित नाम वा सङ्ख्यासहित सङ्केत, तस्बिर वा रङको प्रयोगले मानिसहरूलाई शिविरभित्रका बाटो पत्ता लगाउन सहज बनाउँछ (२)। "

१०: अपाङ्गता डेस्क - ख १.१.१०

बसोबास क्षेत्र अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूका लागि निकै ठूलो छ भने कर्मचारी वा स्वयंसेवकसहित अपाङ्गता सूचना र भेटघाट बिन्दू (Disability Information and Meeting Points, अपाङ्गता डेस्क) स्थापना गर्नुहोस् । सानो आकारको बसोबासमा पनि यो लाभदायक नै हुन्छ (३) ।

शिविर व्यवस्थापन टुलकिट (Camp Management Toolkit) (पृष्ठ २०७) ।
खेलमैदान र बालमैत्री स्थान अपाङ्गता भएका बालबालिका लगायत सबैका लागि पहुँचमा हुनुपर्छ (NRC 2008) ।


Footnotes

२. NRC (2008), Camp Management Toolkit, Address Systems, p.202
३ बसोबास व्यवस्थापन गरिएका स्थानहरूमा अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूको बढी भौतिक उपस्थिति गराउने बाहेक अपाङ्गता डेस्कको अर्को उद्देश्य दृष्टिकोणजन्य अवरोध पहिचान गर्ने तिनीहरूलाई सेल्टर र बसोबास सहयोगसँगसँगै सम्बोधन गर्ने हुनुपर्छ ।



घटना अध्ययन, ख१.१

सिरियामा गृहयुद्ध भडकिएपछि २५ लाख मानिसहरू आफ्नो ठाउँ छोडेर भागे र त्यसमा झण्डै ६ लाख छिमेकी देश जोर्डनमा गए (4) । १ लाखभन्दा बढी शरणार्थी त एउटै जाटिरा शिविरमा थिए । ह्यण्डिक्याप इन्टरनेशनल र हेल्पेजले गरेको सर्भेक्षणकाअनुसार हरेक पाँच जनामा एक जना शारीरिक अपाङ्ता भएका वा इन्द्रीयसम्बन्धी अपाङ्गता भएका थिए (5) ।
सन् २०१२ को नोभेम्बरमा ह्याण्डिक्याप इन्टरनेशनलले शिविरको पहुँचसम्बन्धी लेखाजोखा गर्‌यो । सम्म परेको भूबनोट हुँदाहुँदै पनि त्यहाँ निकै अवरोध पहिचान गरिए । शौचालय, हात धुने ठाउँ र लुगाधुने ठाउँ पहुँचमा थिएन । सेवा सुविधाका स्थान र प्रकार पहिचान गर्ने सङ्केत थिएन । शिविरका केही क्षेत्रहरू बलौटे थिए र हिँडडुलमा समस्या हुने अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूका लागि कठिन थिए । वर्षा र बाढीको बेला अवस्था झनै खराब हुन्थ्यो ।
प्रिफेब्रिकेटेड सेल्टरहरू ल्याइयो । ह्याण्डीक्याप इन्टरनेशनलले अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूका लागि विशेष ध्यान पुर्‌याउन उनीहरूको बसोबासलाई पुनरावलोकन गर्न पैरवी गर्‌यो । दुर्भाग्यवस ती सेल्टरहरूका तल्लो सतह र जमिनको सतहबीचको उचाइ २० सेन्टीमिटर भएको हुनाले तिनीहरू ह्वीलचियरका लागि पहुँचमा भएनन् । बाहिर ह्वीलचियरलाई राख्ने स्थान समेत नहुँदा कतिपय मानिसहरू र्‌याम्प राख्न समेत असफल रहे ।
स्पिकर, श्रव्य सन्देशको अभाव, अभिमुखीकरणलाई सहयोग गर्ने स्थान र सेवा वितरण केन्द्रहरूलाई देखाउने सङ्केतहरू नहुनु, पहुँचयुक्त शौचालय नहुनु, दर्ता गर्ने ठाउँमा मानिसलाई बसेर आराम गर्ने ठाँउको अभाव हुनु, समर्पित सूचना केन्द्रको अभाव हुनुलगायत अन्य समस्या पनि पहिचान गरियो ।


Footnotes

(4) Regional Analysis for Syria (RAS) Report – Brief, May 6 2014, ACAPS (retrieved from http://www.acaps.org/en/pages/syria-snap-project)
(5) Hidden victims of the Syrian crisis – disabled, injured and older refugees, HelpAge International and Handicap International (2014)